Theo như chia sẻ của các hộ sản xuất rượu Bầu đá tại làng nghề truyền thống rượu Bàu Đá thuộc xóm Tân Long, thôn Cù Lâm, xã Nhơn Lộc, thị xã An Nhơn, tỉnh Bình Định mỗi ngày cả làng chỉ làm ra khoảng vài trăm lít rượu Bầu đá nguyên chất, trong khi ước tính có đến hàng ngàn lít “rượu Bàu Đá” được tiêu thụ hàng ngày trên thị trường.

1. https://vhearts.net/dacsanbinhdinhonline
2. https://vi.gravatar.com/vothanhlam1151
3. https://vi.thewillandthewallet.org/m%E1%BB%A5c_l%E1%BB%A5c/th%C3%A0nh-ph%E1%BB%91-h%E1%BB%93-ch%C3%AD-minh/c%E1%BB%ADa-h%C3%A0ng-b%C3%A1n-l%E1%BA%BB-r%C6%B0%E1%BB%A3u-%C4%91%E1%BB%99c-quy%E1%BB%81n/r%C6%B0%E1%BB%A3ub%E1%BA%A7u%C4%91%C3%A1ch%C3%ADnhg%E1%BB%91c%C4%91%E1%BA%B7cs%E1%BA%A3nb%C3%ACnh%C4%91%E1%BB%8Bnhonline
4. https://vimeo.com/dacsanbinhdinh
5. https://visual.ly/users/vothanhlam1151/portfolio
6. https://vk.com/@vothanhlam-cach-u-mam-ca-thu-dam-da-huong-vi
7. https://vk.com/@vothanhlam-nhu-the-nao-duoc-cho-la-uong-nhieu-ruou-uong-bao-nhieu-ruou
8. https://vk.com/dacsanbinhdinh
9. https://vk.com/vothanhlam
10. https://vk.com/vothanhlam?w=wall657267016_12
11. https://vn.linkedin.com/in/dacsanbinhdinh
12. https://vo-thanh-lam.tumblr.com/
13. https://vothanhlam.peatix.com/

Chúng tôi được ghé thăm xóm Bàu Đá và được giới thiệu một số lò sản xuất rượu gia truyền từ nhiều đời. Lò nấu rượu thủ công ở đây cũng giống như mấy lò rượu ở những nơi khác. Tuy nhiên, sản phẩm rượu Bàu Đá Bình Định của xóm Tân Long có hương thơm đặc biệt đặc trưng hiếm có.

Chúng tôi được mời nếm thử rượu Bầu đá vừa được chưng cất. Ly rượu vừa rót đầy đã sủi tăm vun lên rồi tan nhanh, trong vắt, tỏa hương thơm nồng nàn. Nâng chén rượu ngang mũi, chúng tôi nhắm mắt cảm nhận mùi thơm của rượu lan tỏa. Nhấp nhẹ một chút, cảm giác lâng lâng ngấm dần. Rượu chảy đến đâu thấy nóng đến đấy, thơm lừng hương lúa và đọng lại dư vị ngọt ngào thoảng men cay.

“Rượu Bàu Đá Bình Định phải có nồng độ trên 50 độ, khi rót ra phải sủi tăm. Do rượu “nặng đô” nên uống nhanh say nhưng đặc biệt không gây mệt mỏi hay nhức đầu. Tôi cũng đã thử nhiều loại nhưng chưa thấy rượu nào uống “đậm đà” bằng rượu làng Bầu đá. Rượu Bàu Đá “nặng đô” có thể dùng để nướng khô mực.

Hầu như nhà nào ở xóm Bầu đá cũng có bình rượu ngon để sẵn sàng mời khách. Theo những người lớn tuổi trong làng kể lại, cách nay khoảng 100 năm, trong xóm có một bàu nước rộng khoảng 3000 mét vuông, trong bàu có rất nhiều các hòn đá tự nhiên nên người dân nơi đây gọi là Bàu đá. Do nguồn nước từ bàu đá trong mát nên người dân thường lấy về nấu ăn, sinh hoạt.

Lúc bấy giờ, do những lò rượu của thực dân Pháp ở gần đó đóng cửa nên dân làng phải thuê một người chuyên làm nghề nấu rượu ở huyện Tây Sơn về nấu rượu phục vụ hội hè, cúng giỗ. Nguồn nước dùng để nấu rượu được lấy từ bàu đá. Thấy rượu được chưng cất ra thơm ngon hơn những vùng khác, nhiều người dân địa phương cũng học ông nấu rượu. Khi rượu trong làng được nhiều người biết đến bởi hương vị thơm ngon đặc biệt, họ đã lấy tên Bàu nước là Bàu đá đặt tên cho loại rượu do làng nấu là rượu Bầu đá.

1. https://vothanhlam.weeblysite.com/
2. https://vothanhlam1151.page.tl/
3. https://vothanhlam1151.wixsite.com/dacsanbinhdinhonline
4. https://vothanhlam77.blogspot.com/
5. https://vothanhlam77.blogspot.com/2020/06/dia-chi-cung-cap-dac-san-binh-dinh.html
6. https://vymaps.com/VN/Ru-u-Bau-Da-Vo-Gia-501908643916593/
7. https://wakelet.com/@LamVoThanh778
8. https://www.2banh.vn/members/vothanhlam.104352/
9. https://www.abstractfonts.com/members/n8f4wg
10. https://www.adsoftheworld.com/users/ae21a733-ead9-48ea-a124-7a87df979c4a
11. https://www.allmyfaves.com/dacsanbinhdinhonline/
12. https://www.atlasobscura.com/users/dacsanbinhdinh
13. https://www.authorstream.com/dacsanbinhdinh1/
14. https://www.behance.net/baudabinhdinh
15. https://www.behance.net/gallery/148476569/Mam-Ca-Thu-Ngon
16. https://www.behance.net/vothanhlam
17. https://www.beqbe.com/p/dacsanbinhdinhonline
18. https://www.blogtalkradio.com/vothanhlam1151
19. https://www.click49.net/forum/members/ruougaobinhdinh.117316/#about
20. https://www.click49.net/forum/threads/ruou-gao-binh-dinh-o-dau-ban-ruou-gao-nguyen-chat.528062/
21. https://www.codecademy.com/profiles/dacsanbinhdinhonline
22. https://www.codeproject.com/Members/dacsanbinhdinhonline
23. https://www.codeproject.com/script/Membership/View.aspx?mid=15711019
24. https://www.couchsurfing.com/people/vothanhlam
25. https://www.deviantart.com/dacsanbinhdinh
26. https://www.deviantart.com/dacsanbinhdinh/art/Kham-pha-dac-san-muc-rim-Binh-Dinh-ngao-ot-4-803240529
27. https://www.diigo.com/profile/dacsanbinhdinh
28. https://www.diigo.com/profile/vothanhlam
29. https://www.diigo.com/user/vothanhlam
30. https://www.dnnsoftware.com/users/dacsanbinhdinh/my-profile
31. https://www.dnnsoftware.com/users/ruoubaudadacsanbinhdinh/my-profile
32. https://www.domestika.org/en/vothanhlam1151
33. https://www.fiscoetasse.com/forum/members/dacsanbinhdinh.52062/#about
34. https://www.fiscoetasse.com/forum/members/maythaovolp.49952/about
35. https://www.flickr.com/groups/14817653@N21/discuss/72157721916992619
36. https://www.flickr.com/people/dacsanbinhdinh/
37. https://www.flickr.com/people/thanhlamphuonghuyen
38. https://www.flickr.com/photos/dacsanbinhdinh
39. https://www.folkd.com/user/dacsanbinhdinh
40. https://www.folkd.com/user/vothanhlam1
41. https://www.gamekyo.com/dacsanbinhdinh
42. https://www.goodreads.com/user/show/136029893-dac-san-binh-dinh-online
43. https://www.goodreads.com/user/show/136029893-vo-thanh-lam
44. https://www.hikingproject.com/user/201423887/dacsanbinhdinh-online
45. https://www.insanelymac.com/forum/profile/2638093-vothanhlam/?tab=field_core_pfield_13
46. https://www.instapaper.com/read/1522952555
47. https://www.intensedebate.com/people/dacsanbinhdinh1
48. https://www.instagram.com/ruoubaudavogia/
49. https://www.instagram.com/dgthanhlamdg/
50. https://www.instagram.com/baudabinhdinh/

Ngày nay, nước bàu đá đã cạn. Nguồn nước dùng để ủ men chưng cất rượu được lấy từ mạch giếng khoan, giếng đào trong làng. Tuy nhiên, chất lượng rượu vẫn được đảm bảo.

Theo nhiều người trong làng chia sẻ, để nấu được một mẻ rượu Bàu Đá ngon, mỗi mẻ họ sử dụng khoảng 7,5kg gạo, nếp hoặc đậu xanh. Cơm sau khi được nấu chính để nguội được trộn men ủ vào xô nhựa, sau 3 ngày sẽ dậy mùi thơm của men rượu. Tiếp đó, họ cho vào khoảng 16 lít nước và ủ tiếp 2 ngày. Cuối cùng, cơm rượu được cho vào nồi chưng cất trong 5 giờ, rượu được chưng cất qua ống tre nối từ nồi nấu sang nồi ngưng tụ. Một mẻ như vậy cho ra khoảng 5 lít rượu nguyên chất.

“Yếu tố quan trọng làm nên rượu Bàu Đá chính là mạch nước ngầm trong làng. Đã có nhiều người thử mang cùng loại men rượu, cùng loại gạo cùng với kinh nghiệm làm rượu từ xóm Bầu đá đi đến nơi khác để chưng cất thử nhưng không thể chưng cất được loại rượu chất lượng như Bàu Đá”.

“Nhiều người ở xa tới xin công thức nấu rượu ngon để đi nơi khác nấu nhưng không thành công. Ngoài công thức, nguyên liệu thì chỉ có nấu rượu bằng nguồn nước nơi đây mới tạo ra hương vị rượu Bàu Đá chính hiệu”.

“Cuộc Chiến” Giành Thương Hiệu

Năm 2001, khi rượu Bàu Đá Bình Định nổi tiếng được nhiều người biết đến, Công ty TNHH Thực phẩm Minh Anh (trụ sở tại TP Đà Nẵng) đến đặt cơ sở thu gom tại Bình Định rồi đóng chai bán ra thị trường. Tiếp đó, sau khi mở cơ sở chế biến tại thôn Cù Lâm, công ty tiến hành đăng ký và được Cục Sở hữu trí tuệ - Bộ Khoa học và Công nghệ (KH-CN) cấp giấy chứng nhận nhãn hiệu rượu Bàu Đá Minh Anh.

Lúc này, Công ty Minh Anh độc quyền bán ra thị trường rượu Bàu Đá đóng chai mang nhãn hiệu Bàu Đá Minh Anh. Trong khi đó, rượu mang nhãn hiệu Bàu Đá của các cơ sở sản xuất tại địa phương không được đưa vào bán tại siêu thị, cửa hàng, ... Thậm chí, một số cơ sở sản xuất ở địa phương khi đưa rượu Bàu Đá chính hiệu ra thị trường ngoài tỉnh đã bị cơ quan chức năng “sờ gáy”.

Sau nhiều năm liên tục khiếu nại, năm 2007, Hiệp hội Sản xuất - Kinh doanh (SX-KD) rượu Bàu Đá Bình Định làm hồ sơ đề nghị Cục Sở hữu trí tuệ bảo hộ nhãn hiệu tập thể đối với rượu Bàu Đá. Tuy nhiên, Công ty Minh Anh không chấp nhận từ bỏ nhãn hiệu của mình để lấy tên chung. Do đó, giữa năm 2010, Cục Sở hữu trí tuệ yêu cầu Hiệp hội SX-KD rượu Bàu Đá Bình Định bổ sung vào mẫu nhãn hiệu đăng ký “Rượu Bàu Đá” một thành phần chữ hoặc một biểu tượng để phân biệt với nhãn hiệu của Minh Anh. Hiệp hội đã bổ sung logo kèm chữ “Rượu Bàu Đá” vào nhãn hiệu đăng ký.

TS Võ Ngọc Anh, nguyên Phó Giám đốc Sở KH-CN tỉnh Bình Định, cho biết đến năm 2007, Hiệp hội SX-KD rượu Bàu Đá mới được thành lập và chính thức nộp đơn xin đăng ký bảo hộ tập thể nhãn hiệu rượu này. “Sau khi được cấp nhãn hiệu tập thể “Rượu Bàu Đá”, trên thị trường có 2 nhãn hiệu rượu này song song tồn tại - một của Bình Định và một của Công ty Minh Anh. Để được sử dụng nhãn hiệu tập thể này, các doanh nghiệp, cơ sở sản xuất, kinh doanh phải gia nhập Hiệp hội SX-KD rượu Bàu Đá Bình Định”.

Điều người dân Tân Long ưu tư không chỉ là nhãn hiệu chung hay riêng mà là rượu giả Bàu Đá tràn lan. Dọc Quốc lộ 19, Quốc lộ 1 qua Bình Định, “rượu Bàu Đá” đựng trong chai thủy tinh, chai nhựa, bình sứ, … với nhiều màu xanh, trắng, vàng được bày bán khắp nơi.

Ông Tạ Chí Nhơn, một người có hàng chục năm kinh nghiệm nấu rượu Bàu Đá ở xóm Tân Long, khẳng định phần lớn “rượu Bàu Đá” giá rẻ bán trên thị trường là giả, kém chất lượng. “Để nấu được 1 lít rượu gạo, chúng tôi phải tốn ít nhất 18.000 đồng, còn rượu nếp khoảng 23.000 đồng. Khi rượu Bàu Đá giả được bày bán tràn lan trên thị trường, người mua rượu khó mua được rượu Bầu đá chính gốc.

Qua tìm hiểu, chúng tôi được biết “rượu Bàu Đá” dỏm lấy từ nhiều người bỏ mối nên chính người bán cũng không biết được xuất xứ. “Rượu Bàu Đá giả được nấu bằng men Trung Quốc nên mới có giá rẻ như vậy. Một số nơi còn mua mật rỉ ở nhà máy đường về pha với nước, phẩm màu, thêm hương vị vào là thành “rượu Bàu Đá”. Thậm chí, có người còn mua cồn pha với nước, men để làm “rượu Bàu Đá”. Với những loại rượu pha chế kiểu này, người ta mua thêm một ít rượu Bầu đá chính gốc về pha trộn để thành “rượu Bàu Đá” bán ra thị trường”.

Theo UBND xã Nhơn Lộc, làng nghề rượu Bàu Đá có 33 hộ nấu rượu. Hiện nay, trung bình mỗi ngày làng chỉ sản xuất 300-450 lít, còn trước kia khoảng 800-1.000 lít. Trong khi đó, theo khảo sát của chúng tôi, mỗi ngày trên thị trường có hàng ngàn lít “rượu Bàu Đá” được tiêu thụ.

Ông Lê Quang Tâm, Chủ tịch Hiệp hội SX-KD rượu Bàu Đá Bình Định, cho rằng những loại rượu nhái nhãn hiệu bày bán trôi nổi trên thị trường đã tác động không nhỏ đến uy tín, chất lượng và thương hiệu rượu Bàu Đá, gây thiệt hại cho phía sản xuất lẫn người tiêu dùng. “Ngay cả nhiều thành viên hiệp hội cũng không tâm huyết với sản phẩm của mình. Chung hiệp hội nhưng mạnh ai nấy làm, không thống nhất với nhau về giá cả, chất lượng rượu nên khó mà giữ được thương hiệu” - ông Tâm băn khoăn.